|
 ອອກເດີນທາງຈາກຄຸນມິງເທສະບານແຂວງຢຸນນານໄປທາງທິດຕາເວນຕົກສຽງເຫນືອປະມານ 300 ກວ່າກິໂລແມັດກໍຮອດເຂດຍ່ອຍນູຈຽງເຜົ່າລີຊູປົກຄອງຕົນເອງ,ເຂດດັ່ງກ່າວກໍແມ່ນແຫ່ງທີ່ເຜົ່າລີຊູຕັ້ງພູມລຳເນົາຈຸ້ມກັນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ,ນອກນັ້ນ,ເຜົ່າດັ່ງກ່າວຍັງມີຈຳນວນຫນຶ່ງແມ່ນຢາຍກັນດຳລົງຊີວິດຢູ່ເຂດອື່ນໆໃນແຂວງຢຸນນານ.
ຊື່ເຜົ່າລີຊູແມ່ນຄົ້ນເຫັນຕັ້ງແຕ່ສະໄຫມລາຊະວົງຖັງຫ່າງຈາກດຽວນີ້ປະມານ 1 ພັນ 300 ກວ່າປີກ່ອນ,ບັນພະບູລຸດຂອງຊົນເຜົ່າດັ່ງກ່າວແມ່ນດຳລົງຊີວິດຢູ່ດິນແຂວງຢຸນນານຕັ້ງແຕ່ສັດຕະວັດທີ 8 .
ປະຈຸບັນນີ້,ເຜົ່າລີຊູມີປະຊາກອນ 5 ແສນ 7 ຫມື່ນກວ່າຄົນ,ເຜົ່າລີຊູມີພາສາຂອງຕົນເອງ,ແຕ່ອົງປະກອບຂອງໂຕຫນັງສືປະຈຳເຜົ່າບໍ່ຄົບຖ້ວນປານໃດ,ໃນສະໄຫມຫາກໍສ້າງຕັ້ງປະເທດຈີນໃຫມ່ຄືໃນປີ 1957,ລັດຖະບານຈີນກໍໄດ້ຊ່ອຍເຫຼືອເຜົ່າລີຊູປະດິດສ້າງໂຕຫນັງສືໃຫມ່ໂດຍອັກສອນລາຕີນເປັນພື້ນຖານ,ແຕ່ກ່ອນ,ເຜົ່າລີຊູຕົ້ນຕໍແມ່ນເຊື່ອຖືພະເຈົ້າຫຼາຍອົງ,ບູຊາທຳມະຊາດ,ເຊື່ອສັບພະສິ່ງມີດວງວິນຍານທັງຫມົດ,ຫລັງກາງສັດຕະວັດທີ 19 ,ສາສະຫນາກຼິສຕຽນແລະສາສະຫນາໂລມັງກະໂຕລິກໄດ້ແຜ່ຜາຍເຂົ້າມາເຂດເຜົ່າລີຊູ,ຈາກນັ້ນ,ຈິ່ງມີຊາວເຜ່ົາລີຊູສ່ວນຫນຶ່ງເຊື່ອຖືສາສະຫນາກຼິສຕຽນແລະສາສະຫນາໂລມັງກະໂຕລິກ.
ຊົນເຜົ່າລີຊູມັກຟ້ອນລຳທຳເພງ,ຄັນມີພິທີແຕ່ງດອງ,ອອກລ່າເນື້ອ,ປຸກເຮືອນໃຫມ່ຫຼືຍາມເກັບກ່ຽວ,ພວກເຂົາເຈົ້າກໍພາກັນຟ້ອນລຳທຳເພງຢ່າງສຸດອົກສຸດໃຈ.
ຢູ່ໃນການອອກແຮງງານຜະລິດຜົນແລະການຕໍ່ສູ້ເປັນເວລາຍາວນານນັ້ນ,ພວກເຂົາເຈົ້າໄດ້ປະດິດຄຶດແຕ່ງກາບກອນແລະເພງທີ່ມີສີສັນພິເສດຂອງຊົນເຜົ່າຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ,ເຊິ່ງມີເນື້ອໃນແບ່ງອອກເປັນທຳນອງການຜະລິດ,ທຳນອງປຸກເຮືອນທຳນອງເກັບກ່ຽວແລະອື່ນໆ 10 ກວ່າຊະນິດ.
ເນື່ອງຈາກວ່າເງື່ອນໄຂດິນຟ້າອາກາດພິເສດທີ່ຢູ່ຮ່ອມພູແຄມແມ່ນ້ຳນູຈຽງເຊິ່ງໄທລື້ໄທເຫນືອຮຽກວ່ານ້ຳຄົງ,ແຫ່ງດັ່ງກ່າວປຸກຝ້າຍບໍ່ໄດ້,ແຕ່ວ່າ,ຢູ່ຕາມດິນດຳນ້ຳຊຸ່ມແຄມນ້ຳຄົງກໍໄດ້ມີການປູກປ່ານຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ,ຕັ້ງແຕ່ບູຮານນະການມາ,ແມ່ຍິ່ງຊົນເຜົ່າລີຊູກຳໄດ້ວິທີປູກປ່ານ,ລອກປ່ານແລະຕ່ຳຜ້າປ່ານຄົບຊຸດຢ່າງຊຳນິຊຳນານ,ເພື່ອໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບເງື່ອນໄຂການຜະລິດດັ່ງກ່າວ,ຊົນເຜົ່າລີຊູຢູ່ຕາມເຂດສ່ວນໃຫຍ່ແຕ່ກ່ອນລ້ວນແຕ່ນຸ່ງໂສ້ງເສື້ອທີ່ຕ່ຳດ້ວຍຜ້າປານໂດຍຕົນເອງທັງນັ້ນ.
 ເຄື່ອງນຸ່ງຂອງແມ່ຍິງແມ່ນທັງງາມທັງສຸພາບ,ມັກນຸ່ງເສື້ອເຂີນແລະກະໂປ່ງລ່າມ,ຢູ່ເທິງຜົມມັກປະດັບດ້ວຍຫມາກປັດສີແດງແລະສີຂາວ,ມັກເອົາຫມາກປັດຫຼາຍສີຄ້ອງ,ຄໍເປັນພວງຢ່ອນລົງເຕັມຫນ້າເອິກ,ຜູ່ຊາຍມັກນຸ່ງເສື້ອເຂີນແລະນຸ່ງສົ້ງລ່າມລົງຮອດຫົວເຂົ່າ,ບາງຄົນກໍເອົາຜ້າສີຟ້າມາຄຽນຫົວ.
ເຄື່ອງນຸ່ງຂອງຖືທີ່ເປັນເອກະລັກໂດດເດັ່ນນັ້ນບໍ່ພຽງແຕ່ສະແດງອອກຢູ່ຕາມເຄື່ອງນຸ່ງຂອງຊົນເຜົ່າລີຊູຕາມແຫ່ງຕ່າງໆທີ່ມີສີຕ່າງໆທໍ່ນັ້ນ,ຫາກຍັງສະແດງອອກຢູ່ຕາມກະໂປ່ງກີບທີ່ແມ່ຍິງເຜົ່າລີຊູມັກນຸ່ງນັ້ນອີກດ້ວຍ,ກະໂປ່ງແມ່ຍິງຊະນິດນີ້ເອົາແພສີຕ່າງໆພັບຫຍິບໃສ່ກັນເປັນຮ້ອຍກີບ.
ຜູ່ແສ້ຜູ່ສາວເຜົ່າລີຊູຄັນຮອດ 13—14 ປີ,ຄົນໃນຄອບຄົວກໍຈັດພິທີໃຫ້ເຂົາເຈົ້ານຸ່ງກະໂປ່ງ,ເພື່ອຮັບຮອງວ່າເຂົ້າເຈົ້າເປັນເຕັມກະສຽນແລະມີສິດຄົບຫາສະມາຄົມແລ້ວ,ເວົ້າສຳລັບເດັກຍິງແລ້ວ,ການນຸ່ງກະໂປ່ງແມ່ນຫມາຍຄວາມວ່າໄດ້ອຳລາຈາກຍຸກເປັນເດັກນ້ອຍຜູ່ຍິງແລ້ວ,ເພາະສະນັ້ນ,ຈຶ່ງໄດ້ຈັດພິທີຢ່າງຄຶກຄື້ນ,ເວລາຈັດພິທີກໍຕ້ອງເລືອກເອົາມື້ສັນວັນດີ,ໃຫ້ແມ່ຍິງທີ່ມີຖານະສູງແລະເປັນຜູ່ອາວຸໂສໃນຄອບຄົວນັ່ງເປັນປະທານ.ຈາກນັ້ນ,ຈ່ິງປະກາດວ່າ,ຜູ່ສາວທີ່ເຕັມກະສຽນໄດ້ກ້າວເຂົ້າສູ່ສັງຄົມແລ້ວ.
ຜູ່ສາວທີ່ໄດ້ຈັດພິທີນຸ່ງກະໂປ່ງແລ້ວ,ກໍຖືຫນາກປັດປະດັບຜົນແລະໃສ່ຕຸ້ມຫູ,ຜູ່ສາວທີ່ນຸ່ງກະໂປ່ງລ່າມກໍມີເສລີພາບໃນການຄົບຫາສະມາຄົມຫຼາຍກວ່າ,ຄັນຮອດຍາມເດືອນແຈ້ງຫຼືຍາມປຸກເຮືອນໃຫມ່ຍາມປູກຝັງຫຼືຍາມເກັບກ່ຽວແລະຍາມຕົ້ມເຫຼົ້າ,ພວກເຂົາເຈົ້າກໍຈະພ້ອມກັນກັບບ່າວສາວໃນບ້ານຟ້ອນລຳທຳເພງຢ່າງສຸດໃຈ.
ເຂົ້າກິນຂອງເຜົ່າລີຊູແມ່ນເຂົ້າສາລີ,ຍ້ອນຊົນເຜົ່າລີຊູມັກລ່າເນື້ອ,ສະນັ້ນ,ພວກເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງມັກກິນຊີ້ນຫຼາຍຢ່າງຫຼາຍແນວ,ຊາວເຜົ່າລີຊູເຫັນວ່າ,ບີຂອງສັດແມ່ນຢາດີແນວຫນຶ່ງ,ໃນເວລາຂ້າໄກ່ຂ້າຫມູ,ເຂົາເຈົ້າມັກເອົາບີອອກມາບີບນ້ຳບີໃສ່ເຫຼົ້າແລ້ວກິນໂລດ,ໃນເວລາຂ້າງົວແລະແບ້,ກໍເອົາບີກັບຊີ້ນຕົ້ມໃສ່ນຳກັນ,ຊິ້ນງົວແລະແບ້ທີ່ຕົ້ມສຸກແລ້ວນັ້ນມີລົດຂົມ,ເຂົາເຈົ້າມັກເອົານ້ຳບີເປັນເຄືອງຫອມແນວຫນຶ່ງສຳລັບຊາວໃສ່ຊີ້ນງົວແລະຊິ້ນແບ້,ອີງຕາມທັດສະນະຄະຕິຂອງຊາວເຜົ່າລີຊູແລ້ວ,ຕົ້ມຊີ້ນຖ້າບໍ່ໃສ່ນ້ຳບີແມ່ນບໍ່ນົວ.ທີ່ຈິງແລ້ວ,ບີຢູ່ໃນຊິ້ນນັ້ນກໍມີບົດບາດຂ້າຄາວແລະເຮັດໃຫ້ນົວຕຶ່ມ
ເຮືອນຢູ່ຂອງເຜົ່າລີຊູແມ່ນສອດຄ່ອງກັບຈຸດພິເສດຂອງເຂດພູດອຍ,ໂດຍພື້ນຖານແລ້ວແມ່ນມີອົງປະກອບສອງຊະນິດ,ຊະນິດຫນຶ່ງແມ່ນເຮັດດ້ວຍໄມ້,ໃຊ້ໄມ້ທ່ອນຍາວປະມານ 3 ຫາ 6 ແມັດຄູນກັນຂຶ້ນເປັນຝາອ້ອມຫມົດ 4 ດ້ານ,ເອົາແປ້ນມຸງຫລັງຄາ,ເບ່ິງຄືກັນກັບແອບໄມ້ແອບຫນຶ່ງ,ແນວຫນຶ່ງອີກແມ່ນເຮືອນໄມ້ກັບໄມ້ໄຜ່,ທຳອິດຝັງເສົາໄມ້ 20—30 ເສົາຢູ່ຕາມເປີ້ນພູ,ເຮັດຮ້ານປູແປ້ນຢູ່ຊັ້ນເທິງ,ແລ້ວອ້ອມຮົ້ວໄມ້ໄຜ່ຢູ່ສີດ້ານ,ມຸງດ້ວຍໄພຫຍ້າຫຼືມຸງແປ້ນຕັ້ງເຕົາໄຟຢູ່ກາງເຮືອນທີ່ມີເສົາຄ້ຳຫຼາຍເສົາແນວນີ້,ເຂົາເຈົ້າຮຽກວ່າເຮືອນຫຼາຍເສົາຈຳດິນ.
ແຕ່ກ່ອນການເກາະເຊືອກຫນວດຂ້າມນ້ຳແມ່ນຍານພາຫະນະຕົ້ນຕໍສຳລັບຂ້າມນ້ຳຂອງເຜົ່າລີຊູແຄມນ້ຳຄົງ,ເຂົາເຈົ້າສານເປັນຄືແພໄມ້ໄຜ່,ຫ້ອຍໄວ້ຢູ່ເທິງເຊືອກຫນວດເນັ່ງຕໍ່ລະຫວ່າງຜາຊັນສອງຟາກນ້ຳຄົງ,ເວລາຄົນຈະຂ້າມນ້ຳຕ້ອງເອົາຮາງທີ່ມີແປ້ນລູກລອກໄປກຸບໃສ່ເຊືອກຫນວດ,ແລ້ວເອົາເຊືອກຫນັງງົວໄປຮອດໃສ່ແປ້ນລູກລອກມາມັດສົ້ນຕີນທັງສອງເບື້ອງແລະແອວຂອງຜູ່ຈະຂ້າມແລ້ວຄົນກໍເລື່ອນໄປຮອດຝັ່ງເບື້ອງກົງກັນຂ້າມຕາມເຊືອກຫນວດ,ການອີງໃສ່ເຊືອກຫນວດເລື່ອນຂ້າມຢາກແນວນີ້ກໍສ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນຄວາມອົງອາດກ້າຫານແລະສະຕິປັນຍາຂອງຊົນເຜົ່າລີຊູແລ້ວ.
ອາດເວົ້າໄດ້ວ່າ,ວັນທີ 28 ມີນາ ປີ 1991,ແມ່ນມື້ທີ່ຫນ້າຍ້ອງຍໍສັນລະເສີນໃນປະຫວັດສາດເຜົ່າລີຊູແທ້, ໃນມື້ນັ້ນ,ລົດໄດ້ແລ່ນຂ້າມຂົວໃຫຍ່ແມ່ນ້ຳຄົງເຊິ່ງເປັນສັນຍາລັກສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າການກໍ່ສ້າງທາງຄົມມະນາຄົມຂ້າມຮ່ອມພູໄດ້ຢ່ວງບາດກ້າວຂຶ້ນສູ່ຂັ້ນໄດໃຫມ່ແລ້ວ.
ເມື່ອມີຂົວມີຫົນທາງ,ກໍຈະພາໃຫ້ຮັ່ງມີສີສຸກ,ຫມາຍຄວາມວ່າເມື່ອເງື່ອນໄຂຄົມມະນາຄົມໄດ້ຮັບການປົວແປງໃຫ້ດີຂຶ້ນແລ້ວ,ກໍໄດ້ຊຸກຍູ້ເສດຖະກິດຂອງເຂດຊົນເຜົ່າໃຫ້ມີການພັດທະນາລີຊູ,ໃນຊູ່ມື້ນີ້,ແບບວິທີການຜະລິດຂອງເຜົ່າລີຊູໄດ້ມີການປ່ຽນແປງເຖິງກົກເຖິງຮາກແລ້ວ,ດິນໂນນແລະດິນຮ່ອມພູເປັນປຶກແຜ່ນກໍໄດ້ຊັບຊ່າວເປັນນາຂັ້ນໄດຢູ່ເທິງພູພຽງທີ່ງາມປານຮູບແຕ້ມ,ເມື່ອມອບດິນໃຫ້ຄອບຄົວຊາວກະສິກອນຮັບເຫມົາແລ້ວ,ເຄື່ອງມືການຜະລິດແບບກ້າວຫນ້າເປັນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍກໍຖືກຈັດສົ່ງລົງໄປຂາຍໃຫ້ເຂດເຜົ່າລີຊູຢ່າງບໍ່ຂາດສາຍ,ເມື່ອກະສິກອນເລີ່ມຕົ້ນຕັ້ງເຮືອນຊານບ້ານຊ່ອງຄົງທີ່ແລ້ວ,ເຄື່ອງໃຊ້ຂອງສອຍທັນສະໄຫມເຊັ່ນດອກໄຟ ວິທະຍຸ ໂທລະພາບ ຈັກຊັກເຄື່ອງແລະອື່ນໆກໍເລີ່ມມີໃຊ້ຢູ່ໃນຄອບຄົວຊົນເຜົ່າລີຊູ.
ຍ້ອນອົງການປົກຄອງທ້ອງຖ່ິນໃຫ້ຄວາມເອົາໃຈໃສ່ໃນລະດັບສູງນຳວຽກງານການສຶກສາຂອງຊົນເຜົ່າ,ພາລະກິດການສຶກສາຂອງເຜົ່າລີຊູກໍໄດ້ຮັບການຂະຫຍາຍຕົວໄວທີ່ສຸດ,ອັນໄດ້ຈໍ່ຕົວຂຶ້ນເປັນລະບົບການສຶກສາຊັ້ນປະຖົມ,ຊັ້ນມັດທະຍົມແລະອາຊິວະສຶກສາຊັ້ນກາງ.
ເດັກນ້ອຍເຖິງໄວຮຽນທີ່ເຂົ້າໂຮງຮຽນກໍບັນລຸອັດຕາເກືອບ 90%,ເຂດຍ່ອຍນູຈຽງເຜົ່າລີຊູປົກຄອງຕົນເອງຍັງໄດ້ຕັ້ງໂຮງຮຽນວິຊາສະເພາະຊັ້ນກາງສາມຫຼັງຄືໂຮງຮຽນສ້າງຄູຊົນເຜົ່າໂຮງຮຽນແພດແລະໂຮງຮຽນກະສິກຳ,ເພື່ອບຳລຸງສ້າງຜູ່ມີຄວາມຮູ້ຊັ້ນສູງ,ອົງການປົກຄອງທ່ອງຖິ່ນຍັງຕັ້ງຫ້ອງຮຽນພາສາລີຊູໂດຍຈຳເພາະໃນພະແນກພາສາຊົນເຜົ່າຂອງມະຫາວິທະຍາໄລຊົນເຜົ່າແຂວງຢຸນນານ,ຫມາຍຄວາມວ່າອາລິຍະທຳທັນສະໄຫມແລະຄວາມຮູ້ວິທະຍາສາດໄດ້ມີການຄ້ຳປະກັນໃຫ້ປະຊາຊົນເຜົ່າລີຊູຫຼຸດພົ້ນຈາກຄວາມທຸກຈົນພື່ອເດີນໄປສູ່ເສັ້ນທາງອຸດົມຮັ່ງມີແລ້ວ.
|
